КҮН АВТОПОРТРЕТИН ТАРТЫП БҮТӨ ЭЛЕК

Раман ошол үйгө кесе көтөрүп баратты. Адам-жинди тескери карап көйнөгүн биттеп отуруптур. Оркойгон далысынан кошуу белгисин көрдү.

Кошуу белгиси!

Илеп белгиси!!

Көбөйтүү белгиси!!!

Чоочун тамга...

Жонунун тамтыгы жок. Раман оозун ачты. Баарынан да чоочун тамга даана экен.

«Согуш акенин кылганы болсо керек» – деп ойлоду Раман.

«Ушунун согушта болгону калп го... Согуш эмне жиндикана бекен...» – деди кайра өзүнө өзү.

Тигил дале Раманды байкаган жок.

Үйдүн ичинде да кыш эле. Төрдөгү самандын үстүндө аябай кирдеген көрпө жатат. «Ушуну да менден көтөрткөн, кызык ушу Чоң энем» – деп ойлоду Раман.

Мурдуна коңурсуган жаман жыт келди.

– Эй, балээңди ич!..

Тиги жалт бурулуп кара аякты теше карады. Жылаңач көкүрөгүнө төгүп-чачып жутуп жатты. Коркойгон кокосу өйдө-ылдый жылат.

– Эй, паңбаш! Жоо кубалап келатса да акырын жутсаң?! – жаагындагы узун сулуу тырыгына дайыма суктана караган Раман азыр аны тиктеген жок.

Акыры самандар илээшкен өскүлөң баш аяктан көтөрүлдү. Жалдырап Раманга карады.

– Эй, атың ким эле? Сен жакшы баласың... Менин да сендей балам болсо... – Бул адам-жиндинин көнүмүш адаты.

– Атым атаңдын башы. Өз атыңды билбейсиң анан... Менин сендей атам болсо, эбак өлтүрүп салат элем. Өлтүрүп-үп!

– Өлтүрү-үп! Ха-ха-ха!..

Колунан аякты жулуп алып, Раман эшикке качып чыкты. Жомоктордогу мүйүздүү шайтандын күлкүсү Рамандын кулагынан кетпей койду.

Асман ачык.

Күн. Кар  көз  уялтат. Дүнүйө  таптаза. Адамдар  үйлөрүнөн  чыгып күнөстөп олтурушат. «Коркунучтуу... коркунучтуу» – деп ойлоду Раман.

Анан өзүн өзү билбей кетти, шолоктоп ыйлап жиберди.

– Бечара, бечара, – деди Раман эрксизден, – адам да ушундай абалга келет экен ээ?..

9

Бир күнү Раман окуудан келатып, чоң энеси бирөө менен сүйлөшүп отурганын көрдү. Экөө күндө олтурушат.

Адам-жинди экен! Ал оозу-мурдун кыйшаңдатып шумдуктуу болот.

Күндү арбаган жыландай болот. «Эмне көзү уялбайбы?» Таң калган Раман тык токтоду. Адам-жинди бир тынымга арбалган немедей кыймылсыз боло калды да, өзүнчө сүйлөндү. Сөөмөйүн тоолорго кезеди.

– Мынабу менин жерим. Мынабу менин тоолорум,– деди да, күлүп койду. Кайра башын чайкап:

– Жоок, жоок, меники эмес, – деп мостоё калды. Дагы бирдемелерди күбүрөдү...

Чоң эне бөжөйүп, эне коёндой капалуу олтурат. Бырыштуу жүзүн жаш жууган. Арчыбаптыр. «Аябай ыйлаптыр» – деп ойлоду Раман. Тынчсыздана баштады. Чоң эне колун тиги адамдын жүзүнө алып барды.

Эки колу менен чачын көрдү.

Көзүн көрдү.

Мурунун көрдү.

Кулагын көрдү.

Кайраттуу сакал баскан жаактарын көрдү.

Эң аягында колунан кармалады.

Көпкө кармалады.

Манжалары ичке арык колду сылагылады... Анан өпкүсү келгендей оозуна жакындатты.

Адам-жинди колун Чоң эненин оозуна жеткирбей шарт жулуп алды. Чоң эненин калтыраган колдору жансыз немедей жерге шалк этти.

– Мен өлөм, мен жакында өлөм, ойрон! Менин көзүм көрбөй калбадыбы! Тааныдыңбы?! Тааныйсыңбы мени?! Мен киммин, ойрон?!

Чоң эне өзүн өзү башка муштагылады.

Өксүп, өксүп ыйлады...

– Өлөм, өлөм, ха-ха-ха!

– Эне, эне! – деп кыйкырып жиберди Раман. – Кет, бул жерден! Сенделген... Өлтүрөм! – Раман адам-жиндиге тап берди. Ал качып жөнөдү.

Койнунан эки нан дабырап жерге чачылды.

– Ха! Ха! Ха!.. Өлтүрдү-үү! Ха! Ха! Ха!..

Үйдүн аркасындагы чоң кызыл таш да жаңырып күлүп жатты.

Раман шалдайып келип Чоң эненин жанына олтурду. Көзүнө жерде жаткан эки нан урунду.

Анын бирин кабылан тиштеп жөнөдү.

– Эне, кызыксыз да... Ошол боор ооруганды билеби... Дагы адам катары сүйлөшүп калат экен, – деди Раман.

Бирок өзү башка жөнүндө ойлоду.

Ал дайыма башка жөнүндө ойлойт.

– Эки карып сүйлөшөбүз да, – деди Чоң эне салкын гана.

Чоң эненин  үнү  калтыраганын,  дагы  бир  эле  сөз  сүйлөсө  «ба»  деп ыйларын байкаган жок.