КҮН АВТОПОРТРЕТИН ТАРТЫП БҮТӨ ЭЛЕК
КУБАТБЕК ЖУСУБАЛИЕВ
Кара аяктын ээсин да адамдар купуя эскеришти: «Тазасында кандай жигиттин гүлү эле... Бечара бала... Согуш аны оңбогондой кирептер кылды. Оңбосун согуш!..»
Кээде жаш балдардын арасында кеп боло калат. «Билесиңерби?!. Бизди анын кубалаганын...» – десе, экинчиси: «Ой, бир жолу жанынан өтүп баратып ышкырып коюптурмун. Балээге калбадымбы... Таш-кесектеп кубалаган» – дейт. «Ышкырыкта бир балээ барбы? Эмне үчүн ошентип калды экен?»
Бардыгынын көздөрү бир тынымга чоң ачылып, унчукпай калышат.
Чоң эне дайыма эртең менен курут эзет.
Күн автопортретин тартат...
Раман үч күндөн бери эти ысып төшөктө. Чоң эне керээли-кечке күнгө да чыкпай жанында отурат. Мурдагыдай божурап көп сүйлөбөйт. Чоң эне да өлөрчө оору.
Анысын Рамандан дайыма жашырат...
«Энем абдан карып кетти» – деп ойлоду Раман.
– Кара кемпир, эч жериңиз оорубайбы?
– Оорубайт, ата. Куландан соомун. Сен оорубасаң...
– Эне, ыйлап атасызбы?
– Жок, ата...
– Кара кемпир ыйлаганын дайыма уулунан жашырат, – деди Раман башкача үн менен.
– Кара кемпир сенден айлансын, ата. Сен оорубасаң...
– Ыйлаба, эне. Мен барда сизди ыйлатпайм.
– Атам!..
Чоң эне көз жашын шыпырды.
– Эне, мен ыр жаздым. Гений жөнүндө ыр жаздым. Окуп берейинби?..
Раман каргылданган үнү менен жатка айтты:
Уккун, аалам!
Чагылган гений төрөйт.
Уккун аалам!
Гений өлөт Чагылгандан!
– Кой, ата, сен жөөлүп атасың... ата...
– Мен чоң акын болом, эне...
– Сүйлөбө, ата... Катуу ооруп атабы?..
– Башым ооруйт.
– Эртеңге чыда, ата. Зулайка жеңеңин күйөөсү менен сүйлөштүм. Эртең доктуруңа алып барат.
– Кара кемпир...
– О-ов, ата.
– Атамын сүрөтү барбы?
– Канча жолу сурайсың, ата. Сүрөтү жок.
– Анан менин атам ким?..
– Согуш. Сенин атаң согуш, ата...
– Согуш?
– Укта эми, ата...
– Ыйлабасаңыз, эне...
– Ыйлабайм, ата...
– Ыйлаган жаман, эне.
– Ыйлаган жаман, ата. Уктайсыңбы?
– Мен согуштун баласымын... Уктабаймын...
– Тамтаңдабачы, ата.
Чоң эне менен Раман дайыма түндө сүйлөшүшөт.
Эртеси Раманды райондук ооруканага жеткиришти. Чоң эне жалгыз калды. Коңшусунун келинчеги Зулайка эртели-кеч тамагына каралашат.
Чоң эне бүк түшүп жатты. Рамандын өмүрүн тиледи.
«А мен болсо марага жакын калдым» – деп ойлоду Чоң эне.
Зулайка кирип келди.
– Чоң эне, ооруп жүрөсүзбү? – деди Зулайка чочуп.
– Жок, айланайын, эч жерим оорубайт, – деди чоң эне.
– Өң-алатыңыздан кетип калыпсыз...
– Эч жерим оорубайт, – Чоң эне шек алдырган жок. Көптөн бери эң негизги максаты ушул.
– Раманымды эстеп эч уктабайм, – деди Чоң эне.
– Уулуңузду эмдиги базардан кийин эле чыгат дептир доктурлар, – деди Зулайка. Албетте, калп айтты.
Күйөөсү: «Байкуш баланын оорусу кеч окшойт», – деп гана келди.
– Ошентсе кана. Ошонум адам катарына кошулсун деп жүрбөймүнбү. Болбосо...
– Койчу, Чоң эне. Уулуңуздун уулун көрүп анан өлүңүз. Уулдун өмүрүн берсе жакшы адам болуп жетилет.
Зулайка азыр калп айткан жок.
– Күн барбы, Зулайка?
– Бар. Жүрүңүз.
– Өзүм чыгып алам, айланайын. Кете бер.
– Кечки оокатыңызга келе албайт окшойм. Тегирменди түндөп тартып келейин. Унубуз түгөндү.
– Аный, балам, өзүң жалгыз коркпойсуңбу? Күйөөңчү?
– Койчу, чоң эне, ичим деп жүрбөйбү. Өзүм эле барам.
Зулайка кетти.
Чоң эне жалгыз калды. «Ырас болду» – деп ойлоду өзүнчө. Башында бирөө турушун каалаган жок. Раман жөнүндө ойлобоону чечти.
Улуу секунданы күттү.
Жүрөгү алкымына тыгылып калгансыйт. Кайра кетет. Чоң эне өлүмдү көрүп жатты.
Ал чагылгандай тийип жарк этет. Кайра жоголот. Кайра качат.
Чоң эне улуу секунданы чыдамкай күттү.
Раман жөнүндө ойлобоону чечти.
Уктап албагандыгына өтө арман кылды. Чоң эне уктаганды абдан жакшы көрөт. Чоң эне түшүндө гана жашоочу. Түш ага нагыз турмуш.